Papież (Ojciec Święty[1]) (łac. papa, gr. pappas, forma funkcjonująca w języku polskim pochodzi od czeskiego papež) – biskup Rzymu, głowa Kościoła rzymskokatolickiego, katolickich Kościołów wschodnich, Stolicy Apostolskiej oraz państwa Watykan. Obecnym papieżem jest Benedykt XVI. Tytułu papieża używa również prawosławny patriarcha Aleksandrii i całej Afryki oraz koptyjski patriarcha Aleksandrii, głowa Kościoła koptyjskiego.[]
Obecnym papieżem po abdykacj Benedykta XVI jest papież Franciszek wybrany
Obecny papież Franciszek
13 marca 2013 r. []
Cechy władzy papieskiej
Papież jest jednoosobowym zwierzchnikiem Kościoła uniwersalnego (powszechnego). W jego osobie skupia się pełnia władzy duchownej i nadprzyrodzony aspekt tej władzy co odzwierciedlają tytuły i godności. Papież jest: Biskupem Rzymu, Wikariuszem Chrystusa, Sukcesorem Księcia Apostołów, Najwyższym Kapłanem Kościoła, Patriarchą Zachodu, Prymasem Włoch, Metropolitą Prowincji Rzymskiej, Suwerenem Państwa Watykańskiego, Sługą Sług Bożych. Tytuły te wskazują na trzy rodzaje funkcji i prerogatyw papieskich.[]
Jako Vicarius Christi jest on Wikariuszem, czyli ziemskim Pełnomocnikiem (Namiestnikiem) Chrystusa, a tym samym jako najwyższy Kapłan Kościoła dysponuje uprawnieniami dotyczącymi spraw wiary i wykładni Objawienia. Wszystkie decyzje papieskie, są dla Kościoła i wiernych podejmowane w imię Chrystusa i zgodnie z Jego wolą. Papież posiada wypływającą stąd moc i łaskę przelaną za pośrednictwem Ducha św. Dlatego jego decyzje w sprawach całego Kościoła (Magisterium
Św Piotr jeden z apostołów,pierwszy papież
Papieskie) mają charakter decyzji pochodzących od Boga. Nawiązanie do św. Piotra podkreśla sukcesję apostolską papieży – są oni następcami pierwszego biskupa Rzymu – co uzewnętrznia się w nazwie „Stolica Apostolska”.
[]
Jest wreszcie suwerenem absolutnym Państwa Watykańskiego, tworzy obowiązujące w nim prawa, mianuje urzędników i ustanawia stosunki Watykanu i Kościoła ze światem.[]
Do czasów współczesnych na tronie św. Piotra zasiadało 262 prawowitych biskupów Rzymu. Z tej liczby, 200 pochodziło z Włoch, 50 było cudzoziemcami, narodowość pozostałych 12 nie została ustalona. Wśród cudzoziemców najwięcej było Greków i Syryjczyków, ponadto 7 papieży pochodziło z Francji, 6 z Niemiec, 3 z Hiszpanii, 3 a Afryki Północnej, 1 z Portugalii, 1 z Anglii, 1 z Holandii i 1 z Polski.[]
Tiara papieska
Do VI w. papieże zachowywali do śmierci swoje imię chrzestne. Pierwszy zmienił je Jan II (533-535). Nosił on imię Merkuriusz i uznał je za zbyt pogańskie. Podobnie Piotr z Pawii nie chciał nazywać się Piotr II i zmienił swoje imię na Jan XIV (983-984). Od początku XVI w. wszyscy papieże przyjmowali nowe imię, pragnąc uczcić w ten sposób jednego ze swoich poprzedników.[]
Najstarszą rezydencją papieską jest pałac Laterański, przekazany przez cesarza Konstantyna papieżowi Sylwestrowi I. Od czasów odrodzenia główną siedzibą papieży został kompleks budynków wokół bazyliki św. Piotra – Watykan. W dobie Oświecenia wzniesiono trzeci pałac papieski na Kwirynale. Jest on obecnie siedziba prezydenta Włoch. Poza Rzymem ważniejsze pałace papieskie zbudowano w Gaecie koło Neapolu, w Anagni, w Viterbo, we Florencji i Perugii. W okresach napięć politycznych i wojen, gdy pobyt w Rzymie groził bezpieczeństwu papieża, opuszczał on swoja rezydencje i chronił w swoich siedzibach pod opieką władców innych państewek włoskich. W pobliżu Rzymu, w Castel Gandolfo, zbudowano w 1596 r. letnią rezydencje papieską, którą następcy św. Piotra wykorzystują do dzisiaj.[]
====
W pierwszych wiekach chrześcijaństwa papieży grzebano w katakumbach. Znana jest powszechnie
bł. Jan Paweł II papież Polak
Krypta Papieska w katakumbach Kaliksta, w której znajdują się najstarsze ze znanych papieskich nagrobków. Od IV w. groby papieskie mieściły się w podziemiach Lateranu, Watykanu i innych bazylik rzymskich. Kilkunastu papieży pochowano w innych miastach Włoch lub w innych krajach.
====
Symbolika insygniów papieskich[]
Stanowisko i funkcje papieskie, które cechuje głęboka duchowość znajdują swój wyraz w symbolice insygniów i stroju papieskiego. Jednym z najważniejszych była tiara – nakrycie głowy papieża nakładane w uroczystych momentach pontyfikatu. Po dokonanym wyborze papieża, kardynał – kamerling nakładając na
Benedykt XVI emerytowany papież
jego tiarę wygłaszał formułę: „Otrzymujesz tiarę ozdobioną trzema koronami, abyś pamiętał, że jesteś ojcem wszystkich książąt i królów, przewodnikiem świata i Namiestnikiem Pana naszego Jezusa Chrystusa”. Tiara (gr. – zawój, turban), jest to wysokie, stożkowate nakrycie głowy, wywodzące się kształtem z koron dawnych władców asyryjskich i perskich. Tiara zrobiona była z białego usztywnionego płótna wyszywanego złotem. W końcu XII w. tiarę otoczono dwoma złotymi koronami, które symbolizowały świecką i duchowną władzę papieża. Za pontyfikatu Benedykta XII (1334-1342) dodano trzecią koronę, która oznaczała supremację papiestwa nad całym światem. Korony tiary są także znakiem władzy nad trzema strefami: nadziemską, ziemską i podziemną. Wskazują także, że papież posiada pełnię władzy święceń, jurysdykcji i nauczania. Z używania tiary zrezygnował Paweł VI, który sprzedał to insygnium jednemu z muzeów amerykańskich i przekazał pieniądze dla biednych w Indiach. Od tego czasu papieże nie noszą tiary (co jest zgodne z duchem Vaticanum II), którą zastępuje mitra w kolorze białym. Tiara pozostała jednak elementem godła Watykanu i występuje w herbie każdego papieża.[]
Na herbie Jana Pawła II widnieje tiara i dwa skrzyżowane klucze, na tarczy znajduje się symbol krzyża wskazujący na zbawienie przez Chrystusa; pod jego poziomym ramieniem umieszczona litera „M” jest znakiem Maryi stojącej pod krzyżem.[]
Klucze są symbolem władzy i zarządzania, w połączeniu z tiarą oznaczają władzę papieska. Klucze jako atrybut św. Piotra to symboliczne klucze Królestwa Niebieskiego i wskazują na sukcesję tej władzy przez papieży.[]
Bazylika św. Piotra siedziba papieża.
Kolejnym insygnium papieskim jest paliusz (łac. pallium – płaszcz grecki). Jest to biała taśma wełniana z naszytymi sześcioma czarnymi krzyżykami, mająca formę naszyjnika. Po zrzeczeniu się tiary przez papieży, nałożenie paliusza na nowo wybranego papieża jest liturgicznym znakiem objęcia przez niego urzędu. Przed tą uroczystością, paliusz przechowywany jest w szkatułce przy grobie św. Piotra, przez co nabiera charakteru relikwii. Papież ubiera paliusz podczas uroczystych celebracji.[]
Początkowo to cesarz nadawał paliusze papieżom jako oznakę ich godności. Od IX w. paliusze są także znakiem godności metropolitów. Nadaje je papież i są one świadectwem jedności z biskupem Rzymu. Paliusze dla metropolitów są poświęcone przez papieża i przed rozdaniem przechowywane są także [przy grobie św. Piotra. Paliusze tkane są z wełny białych jagniąt hodowanych przez zakonnice z klasztoru św. Agnieszki (imię Agnieszka – Agnes pochodzi z łacińskiego imienia Agnus – baranek). Jagnięta poświęca papież w dniu św. Agnieszki – 21 stycznia.[]
Krzyż papieski, zastrzeżony tylko dla Ojca Świętego, posiada trzy poprzeczne ramiona – krótsze, średnie i dłuższe. Wskazuje on na potrójny urząd papieża: kapłański, pasterski i nauczycielski. Symbolizuje także najwyższą hierarchię kościelną: papieża, kardynała i biskupa. Krzyż papieski umieszczony jest też na papieskiej lasce pasterskiej – pastorale.[]
Pastorał (łac. pastoralis – pasterski) to replika laski pasterskiej – symbolu funkcji duszpasterskiej biskupa Rzymu i innych biskupów. Odnosi się on do Chrystusa - Dobrego Pasterza i nawiązuje do zakwitającej laski – drzewa Jessego, symbolu Chrystusa. Pastorał papieski jest prosty, zwieńczony krzyżem (pastorały biskupie maja zakręcony koniec).[]
Pierścień symbolizuje ogólnie wieczność lub sprawowanie urzędu. Pierścień papieski jest symbolem władzy duchownej papieża i znakiem wiary. Nazywany jest „pierścieniem Rybaka”. Wykonany ze złota posiada wyryty wizerunek św. Piotra przedstawionego z atrybutami rybaka. Pierścieniem tym papież pieczętuje najważniejsze dokumenty Stolicy Apostolskiej. Stosowana jest praktyka, że pierścień zmarłego papieża jest przetapiany i formowany na nowo dla jego następcy, co wskazuje na ciągłość sukcesji apostolskiej.
Szaty papieskie
Niewiele można powiedzieć o zewnętrznym wyglądzie biskupów Rzymu z wcześniejszych okresów, poprzedzających czas Odrodzenia. Wizerunków przechowanych na mozaikach i freskach średniowiecznych nie można uznać za autentyczne portrety. Są to tylko schematycznie potraktowane artystyczne wyobrażenia najwyższych dostojników Kościoła. Najwcześniejszym malowidłem, które można uważać za wierne odtworzenie oryginalnej postaci jest fresk z XIII w. przedstawiający Innocentego III (1198-1216). Galeria numizmatyczna przechowuje kolekcję medalionów, których awersy w sposób realistyczny przedstawiają głowy papieskie od Mikołaja V (1447-1455) do czasów współczesnych. Na ich podstawie można stwierdzić, że np. od Klemensa VII (1525-1534) do Klemensa XI (zm. W 1721 r.) wszyscy papieże nosili brody. Była ona oznaką życia ascetycznego. Papieże nie używali peruk, lecz nosili na co dzień obramowane futrem czapki z czerwonego aksamitu, zwane „manro”.
